HOẮC HƯƠNG ( 藿香) CÙNG BỘI LAN (佩兰)
Công hiệu khác nhau
Hoắc hương và bội lan đều có khả năng phát biểu giải thử, hòa trung, hóa thấp. Hoắc hương thơm, cay, ôn nên phát tán được thử tà lực khá mạnh có khả năng lý khí chữa nôn mửa. Bội lan cay, lực phát tán không bằng hoắc hương lại thiên về thanh, nên hóa được trọc, trừ được uế so với hoắc hương lại hơn về mặt này.
Chủ trị khác nhau
1. Hoắc hương là thuốc chữa thử thấp mùa hè
Bội lan chữa thấp ôn
Hoắc hương cay ôn phát tán được thử tà. Nếu mùa hè bị cảm thử thấp, biểu hiện phát nóng, sợ lạnh, đầu nhức, ứa nước miếng, thổ tả, nếu dùng ngay hoắc hương chính khí tán gồm đại phúc bì, bạch chỉ, tô diệp, phục linh, bán hạ khúc, bạch truật, tiền bì, hậu phác, khổ cánh, hoắc hương, cam thảo. “Vũ giảng sư kinh nghiệm phương” trị bệnh thổ tả mùa hè phải dùng hoạt thạch, hoắc
hương, cam thảo tán mạt, dùng nước cơm uống. “Bách nhất tuyển phương” trị hoắc loạn thổ tả. Dùng trần bì hoắc hương diệp, mỗi lần đun 15 khắc sắc nước uống.
Bội lan giải thử hòa thấp, thường cùng phối hợp với hoắc hương. Nhưng bội lan tính bình mà không ôn. Cũng dùng nhiều để thanh hỏa thấp nhiệt trị thấp ôn. Chữa bệnh thấp nhiệt thường dùng bội lan phối hợp với các vị ngân hoa, liên kiều, sương bồ, uất kim, hoắc hương, hà diệp.
2. Hoắc hương chữa thấp tà ở trung tiêu sinh thổ tả
Bội lan chữa thấp nhiệt ôn tỳ
Hoắc hương hóa thấp, hòa trung, kiêm năng lý khí. Thường dùng chữa thấp trở ở trung tiêu sinh bệnh thổ tả. Như “Bị cấp thiên kim yếu phương” có bài hoắc hương thang gồm hoắc hương, sinh khương, trúc nhự, cam thảo, trị bụng chướng, nôn, không chịu bú
sữa. “Vũ ấu tập thành” bài hắc liên thang gồm hoàng liên hậu phác, hoắc hương diệp, sinh khương, đại táo sắc thang uống để chữa trẻ con nhiệt nôn không ngừng. “Thánh huệ phương” bài Hoắc hương tán gồm có lá hoắc hương, tử uyên, mạch môn đông, quế tâm, trích cam thảo. Trị trẻ con nôn ọe không dứt.
Bội lan trừ được bư bẩn mục nát, thanh hóa được thấp trọc, trị thấp nhiệt ở tỳ. Như “Tố Vấn” trị bệnh trẻ con thấp nhiệt ở tỳ phát bệnh đơn, trị tỳ đơn, miệng cam, dùng bội lan sắc nước uống có thể phối hợp với hoàng liên, hoàng bá, thương truật, bạch truật.
Đặc thù sử dụng khác nhau
“Ngoại khoa chính tổng” Bài Kỳ thụ hoắc hương thang hoắc hương liền cả cánh lá 5 đồng, nước 1 bát, sắc cạn lấy 7 phân, giã nước mật lợn một quả hòa đều, ăn xong uống luôn, trị bệnh chảy nước mũi.
“Bản thảo cương mục” ăn thịt trâu, thịt ngựa có chết độc chết người, dùng tĩnh đầu thảo gồm cả rễ sắc nước có thể thế tiêu được độc.
