XẠ HƯƠNG
– Tên khoa học: Moschus.
– Bộ phận dùng: chất đặc lổn nhổn ở hạch sát dương vật của con
cầy hương Moschus Berezovskii Flenov; thuộc họ hươu xạ
(Moschidae).
– Tính vị quy kinh: ấm, cay; quy kinh tâm, kinh tỳ.
– Tác dụng: khai khiếu tỉnh thần, hoạt huyết thống kinh, chỉ
thống. – Chỉ định:
+ Điều trị bế chứng thần hôn (không phân biệt hàn bế, nhiệt bế)
thì đều có thể dùng.
+ Điều trị ôn bệnh, nhiệt hãm tâm bào, đảm nhiệt bưng bít tâm
khiếu, trẻ em co giật, trúng phong đàm quyết.v.v. thì thường phối hợp
dùng với ngưu hoàng, băng phiến, chu sa (như bài An cung ngưu
hoàng hoàn, bài Chí ngọc đam hoặc bài Ngưu hoàng bào long hoàn).
+ Điều trị trúng phong đột nhiên hôn mê do hàn bế thần hôn
(hàn trọc hoặc đàm thấp trệ bế khí cơ, bưng bít thần minh) thì thường
phối hợp dùng và tô hợp hương, đàn hương, an tức hương (như bài Tô
hợp hương hoàn).
+ Điều trị chứng mụn nhọt mưng mủ thì thường phối hợp dùng
với hùng hoàng, nhũ hương, một dược (như bài Tỉnh tiêu hoàn). Điều
trị sưng đau họng thì thường phối hợp dùng với ngưu hoàng, thiềm
thừ, chu sa (như bài Lục thần hoàn).
+ Điều trị chứng huyết ứ kinh tế, trưng hà tích tụ thường phối
hợp dùng với hồng hoa, đào nhân, xuyên khung (như bài Thông khiếu
hoạt huyết thang).
+ Điều trị tâm phúc bạo thống (đau dữ dội) thường phối hợp
cùng với mộc hương, đào nhân… (như bài Xạ hương thang).
+ Điều trị chấn thương tụ máu, gãy xương kín thì thường phối
hợp dùng với nhũ hương, một dược, hồng hoa (như bài Thất lý tán
hoặc Bát lý tán).
Gần đây, Trung Quốc đã chỉ được dịch tiêm xạ hương 0,2%
tiêm vào nơi đau để điều trị thoát vị đĩa đệm, mỗi lần tiêm 2 – 4ml, 1
tuần/1lần trong 2 tuần liền thấy đạt hiệu quả tốt.
+ Điều trị chứng tý gây đau nhức, điều trị lâu ngày không khỏi
thì thường phối hợp cùng với độc hoạt, uy linh tiên, tang ký sinh.
+ Dùng trong đẻ khó, thai chết lưu, rau thai không bong thường
dùng cùng với nhục quế bột (bài Hương quế tán). Gần đây, Trung
Quốc có nghiên cứu dùng xạ hương khí vụ tễ (dạng thuốc xịt vào
mũi) để điều trị cơn đau thắt ngực thấy có hiệu quả tốt.
Ngoài ra còn dùng xạ hương, răng lợn, bạch chỉ chế thành cao
Xạ hợp tâm giảo thống dán lên vùng trước tim và huyệt tâm du, 24
giờ thay 1 lần để điều trị bệnh lý mạch vành. Dùng dịch tiêm xạ
hương để điều trị ung thư đường tiêu hoá (ung thư gan, thực quản, dạ
dày, trực tràng) đều thấy cải thiện rõ rệt về lâm sàng.
– Liều dùng: cho vào viên hoàn, liều 0,06g – 0,1g/ngày.
– Chú ý: không dùng khi phụ nữ có thai, không nên sắc uống.
– Tác dụng dược lý: xạ hương liều nhỏ gây hưng phấn hệ thống
thần kinh, liều cao gây ức chế. Tác dụng giảm nhẹ não úng thủy, tăng
cường sức chịu đựng thiếu oxy của tổ chức não, cải thiện tuần hoàn
não. Thực nghiệm cô lập tim trên động vật thấy có tác dụng tăng hưng
phấn, tăng lưu lượng tuần hoàn vành. Trên chó gây mê thấy có tác
dụng tăng huyết áp, tăng tần số hô hấp. Xạ hương có tác dụng ức chế
trực khuẩn ở đại tràng, tụ cầu vàng. Đối với ung thư thực quản, dạ
dày, bàng quang đều thấy có tác dụng ức chế tế bào ung thư.
