NHÂN SÂM
– Tên khoa học: radix ginseng
-Bộ phận dùng: rễ phơi hay sấy khô của cây nhân sâm Panax Ginseng
C.A.Mey; thuộc họ ngũ gia bì
– Tính vị quy kinh: hơi ấm, ngọt, hơi đắng; quy kinh tâm, phế, tỳ.
– Tác dụng: đại bổ nguyên khí, bổ tỳ ích phế, sinh tân, an thần
– Chỉ định:
+ Điều trị các chứng nặng như: khí hư dục thoát, mạch vi muốn tuyệt thì
dùng nhân sâm liều cao sắc uống để đạt hiệu quả đại bổ nguyên khí, phục mạch
cố thoát (như bài Độc sâm thang)
+ Điều trị chứng tứ chi lạnh ngắt (quyết lạnh), dương khí suy hao thì phối
hợp với phụ tử để ích khí hồi dương như bài Sâm phụ thang.
+ Nếu kiêm ra mồ hôi nhiều, miệng khát thì phối hợp dùng với mạch
môn, ngũ vị tử để ích khí liễm âm( như Sinh mạch tán).
+ Điều trị chứng khí suyễn lâu ngày, phế thận lưỡng hư thì thường dùng
với hồ đào nhục, cáp giới…(như bài Nhân sâm cáp giới tán, Nhân sâm hồ đào
thang).
+ Điều trị chứng trung khí bất túc gây nên mệt mỏi, chân tay như không
có sức, ăn ít, đại tiện lỏng nát… thì thường phối với bạch thược, phục linh, cam
thảo (như bài Tứ quân tử thang).
+ Điều trị chứng sốt cao gây hao tổn khí và tân dịch, ra nhiều mồ hôi,
miệng khát, mạch hư thì thường phối với thạch cao, tri mẫu (như bài Bạch hổ
gia nhân sâm thang).
+ Điều trị chứng khí huyết hao hư gây nên hồi hộp trống ngực mất ngủ,
hay quên thì thường dùng cùng với sinh địa, đan sâm, toan táo nhân…(như bài
Thiên vương bổ tâm đan)
– Liều dùng sắc uống: 5-10g/ ngày. Trường hợp nặng có thể dùng đến liều 15-
30g/ngày.
– Tác dụng dược lý: nhân sâm có tác dụng tăng cường khả năng hưng
phấn, ức chế hoạt động thần kinh cao cấp. Nhân sâm tăng cường khả năng linh
hoạt của hoạt động thần kinh, nâng cao sức làm việc của trí óc. Đối với thực
nghiệm trên tim động vật, nhân sâm có khả năng liều nhỏ gây hưng phấn, liều
cao gây ức chế. Nhân sâm có tác dụng chữa ngất, mệt mỏi, giảm đường máu,
điều hòa chuyển hóa cholesterol, tăng cường khả năng tạo huyết, giảm nhẹ tác
dụng tổn hại của bức xạ với cơ quan tạo máu, tăng cường khả năng miễn dịch
của cơ thể. Ngoài ra nhân sâm còn có tác dụng chống lại phản ứng quá mẫn,
chống ung thư…
