NHỤC QUẾ
– Tên khoa học: Cortex Cinamomi.
– Bộ phận dùng: vỏ thân cây quế Cinnamomum Cassia Presl, hay cây Cinnamomum Loureirii Nees; thuộc họ long não (Lauraceae).
– Tính vị quy kinh: nóng, cay, ngọt; quy các kinh: tỳ, thận, tâm, can.
– Tác dụng: bổ hoả trợ dương, tán hàn, chỉ thống, ôn kinh, thông mạch.
– Chỉ định:
+ Điều trị thận dương bất túc, mệnh môn hoả suy gây liệt dương, lạnh tử cung, đái đêm nhiều lần, hoạt tinh, di niệu thường dùng với phụ tử, sơn thù du, thục địa (như bài Thận khí hoàn, Hữu quy ẩm).
– Điều trị hạ nguyên hư suy, dương hảo bốc lên (thượng phù), gậy mặt đỏ, khó thở, ra mồ hôi, hồi hộp trống ngực, mất ngủ, mạch vi nhược thì có thể dùng can khương dẫn hỏa quy nguyên thường dùng với ngô thù du, ngũ vị tử, nhân sâm, mẫu lệ.
– Điều trị hàn tà nội tập, hoặc tỳ vị hư hàn thì có thể dùng nhục quế tán bột hòa với rượu uống, hoặc dùng với can khương, cao lương khương.
+ Điều trị tỳ thận dương hư gây đau bụng, nôn, tứ chi lạnh ngắt, đại tiện lỏng thì thường dùng với phụ tử, can khương, nhân sâm (như bài Quế phụ lý trung hoàn).
+ Điều trị phong hàn thấp tý thì thường dùng với độc hoạt, tang ký sinh, đỗ trọng (như bài Độc hoạt ký sinh thang).
+ Điều trị hàn tà nội tập gây đau tức ngực thì thường dùng với phụ tử, can khương.
+ Điều trị dương hư hàn ngưng thì thường dùng với lộc giác giao, bào khương, ma hoàng (như bài Dương hoà thang).
+ Điều trị bế kinh, thống kinh thường dùng với đương quy, xuyên khung, tiểu hồi hương (như bài Thiếu phúc trục ứ thang).
– Liều dùng: 2 – 5g/ngày, nên cho sau hoặc tán bột dùng ngoài 1-2g/lần.
– Tác dụng dược lý: giãn huyết quản, tăng cường tuần hoàn vành và tuần hoàn não, giảm trở trệ huyết quản, chống tụ tập tiểu cầu, chống ngưng huyết, trấn tĩnh, giảm đau, hạ sốt, chống co giật. Tinh dầu quế có tác dụng kích thích nhẹ niêm mạc dạ dày – ruột, thông qua đó tăng nhu động đường tiêu hoá, tăng tiết dịch tiêu hoá, tăng bài trừ tích khí đường tiêu hoá, giảm co thắt. Ngoài ra có tác dụng sung huyết tử cung, ức chế một số vi khuẩn.
