PHỤ TỬ CHẾ
– Tên khoa học: Radix Aconiti Lateralis Preparat.
– Bộ phận dùng: rễ, củ con của cây ô đầu Aconitum Carmichaeli Debx; ra thuộc họ mao lương (Ranunculaceae).
Phụ tử sau khi được bào chế gọi là phụ tử chế, thuộc nhóm thuốc giảm độc B.
-Tính vi quy kinh: rất nóng, cay, ngọt; quy kinh tâm, kinh thận, kinh tỳ.
– Tác dụng: hồi dương cứu nghịch, trợ âm bổ hoả, tán hàn chỉ thống.
– Chỉ định:
+ Điều trị chứng vong dương, hư chứng lâu ngày, dương khí suy kiệt, ra mồ hôi đầm đìa (đại hãn), nôn dữ dội (đại thổ), đi lỏng ồ ạt (đại tả) thì thường dùng với can khương, cam thảo (như bài Tứ nghịch tán).
+ Điều trị bệnh hư chứng lâu ngày, hoặc xuất huyết lâu ngày làm khí thuận theo huyết thoát thì thường dùng với nhân sâm (như bài Sâm phụ thang).
+ Điều trị thận dương bất túc, mệnh môn hoả suy gây ra liệt dương, tử cung lạnh, lưng lạnh đau, đái đêm nhiều lần thì thường dùng với nhục quế, ngô thù du, thục địa (như bài Hữu quy hoàn).
+ Điều trị phế thận dương hư, hàn thấp nội thịnh gây đau bụng, đại tiện lóng nát thì thường dùng với đảng sâm, bạch truật, can khương (như bài Phụ tử lý trung thang).
+ Điều trị tỳ thận dương hư, âm hàn thủy thũng thì thường dùng với bạch truật, phục linh, sinh khương.
– Điều trị tỳ dương bất túc, chứng âm hoàng do hàn thấp nội trệ thì thường dùng với nhân trần, bạch truật, can khương.
-Điều trị dương hư cảm hàn thường dùng với ma hoàng, tế tân.
– Điều trị chứng hàn tý gây đau nhức toàn thân, xương khớp cứng đau thì thường dùng với quế chi, bạch truật, cam thảo.
– Liều dùng: 3 – 15g/ngày.
– Chú ý: cấm dùng khi phụ nữ có thai, âm hư dương cang; thuốc kỵ với bán hạ, qua lâu, bối mẫu, bạch cập
Thuốc có độc cho nên khi dùng phải qua bào chế. Dùng quá liều, hoặc bào luộc không đúng phương pháp có thể gây trúng độc
– Tác dụng dược lý: nước sắc ô đầu, phụ tử có tác dụng cường tim, sắc càng lâu thì tác dụng cường tim càng rõ và độc tính càng giảm. Ngoài ra, còn có tác dụng tiêu viêm rõ trong trường hợp các khớp sưng, giảm đau; trấn tĩnh, chống thiếu máu và thiếu dưỡng khí cơ tim, tăng cường khả năng ngưng huyết.
Khi trúng độc phụ tử có thể gây chậm nhịp tim, rối loạn dẫn truyền, nhanh thất, rung thất, hôn mê, tử vong.
