TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA TESTOSTERON
- Bệnh lý tuyến tiền liệt
- Sự phát triển bình thường của tuyến tiền liệt phụ thuộc vào testosterone thông qua androgen receptor (AR) nên những bất thường trong sinh tổng hợp hormon hay những đột biến gây bất hoạt gen cấu trúc AR đều ảnh hưởng đến sự phát triển của tuyến tiền liệt.
- Chính vì vậy, trong liệu pháp bổ sung testosteron điều trị rối loạn sinh dục ở nam, đặc biệt ở nam giới cao tuổi, việc xem xét đến nguy cơ phát triển tuyến tiền liệt, kể cả lành tính và ác tính đều rất quan trọng.
- Phì đại tuyến vú và ung thư vú ở nam giới
- Phì đại tuyến vú (gynaecomastia) là sự phát triển bất thường của tuyến vú ở nam giới dẫn đến phì đại.
- Nguyên nhân của hiện tượng này thường được cho là do sự mất cân bằng hormon giới tính.
- Thông thường trong liệu pháp bổ sung testosteron, tỷ lệ giữa estradiol và testosteron vẫn được duy trì ở mức bình thường, do đó không gây quá sản tuyến vú, nhưng một số trường hợp phì đại tuyến vú có thể xảy ra, đặc biệt khi sử dụng testosteron enanthate hoặc cypionat.
- Trong những trường hợp đó cần phải giảm liều.
- Mối liên quan giữa liệu pháp testosteron và ung thư vú ở nam được báo cáo ở một số bệnh nhân, tuy nhiên, chưa có đủ bằng chứng để chứng minh mối liên quan này.
- Bệnh lý tim mạch
- Nhiều nghiên cứu cung cấp bằng chứng rằng tình trạng suy giảm testosteron cũng như rối loạn cương dương có thể là các dấu hiệu chỉ điểm của bệnh tim mạch.
- Do đó, bệnh nhân suy giảm testosteron cần được đánh giá để phát hiện và điều chỉnh các yếu tố nguy cơ tim mạch như lối sống, chế độ ăn, luyện tập, thuốc lá, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu…
- Một nghiên cứu có đối chứng với giả dược và hai nghiên cứu quan sát cho kết quả liệu pháp bổ sung testosteron tăng biến cố tim mạch nặng như nhồi máu cơ tim cấp, hội chứng mạch vành cấp, đột quỵ, suy tim, tử vong do tim mạch.
- Tuy nhiên, các nghiên cứu này còn một số hạn chế, chưa đủ để đi đến kết luận chắc chắn.
- Trái lại, một số nghiên cứu quan sát lại cho kết quả bệnh nhân có biến cố mạch vành có nồng độ testosteron thấp có tỉ lệ tử vong cao hơn; liệu pháp bổ sung testosteron giúp cải thiện tỉ lệ sống ở bệnh nhân so với nhóm không điều trị.
- Kết quả tương tự cũng được khẳng định trong một phân tích hồi cứu trên 6355 bệnh nhân nam điều trị liệu pháp bổ sung testosteron: liệu pháp bổ sung testosteron không tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim so với bệnh nhân không sử dụng.
- Một phân tích meta các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng đưa ra kết luận các dữ liệu không đủ để khẳng định liệu pháp bổ sung testosteron là nguyên nhân dẫn đến các biến cố tim mạch .
- Tóm lại, hiện nay, chưa có đầy đủ bằng chứng để kết luận mối liên quan giữa testosteron làm tăng hay giảm biến cố tim mạch. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng testosteron trên bệnh nhân có sẵn bệnh lý tim mạch.
- Liệu pháp bổ sung testosteron chống chỉ định ở bệnh nhân suy tim nặng do tác dụng gây ứ dịch có thể làm nặng thêm tình trạng suy tim.
- Các bệnh nhân suy tim bị suy tuyến sinh dục điều trị bằng testosteron phải được theo dõi chặt chẽ triệu chứng lâm sàng, nồng độ testosteron và hematocrit.
- Tăng sản hồng cầu
- Hầu hết các nghiên cứu về liệu pháp bổ sung testosteron trong điều trị rối loạn sinh dục ở nam giới đều cho thấy có sự tăng hematocrit từ 2,5% đến 5% so với trước điều trị, gặp ở 6% đến 25% bệnh nhân.
- Nguyên nhân gây tăng hematocrit có thể là do testosteron kích thích erythropoietin, làm tăng tạo hồng cầu và làm tăng độ nhớt máu, đây có thể là nguyên nhân gây nhồi máu não hoặc nhồi máu cơ tim dẫn đến đột quỵ trong khi điều trị bằng testosteron.
- Khi sử dụng testosteron, cần theo dõi nồng độ testosteron không vượt quá giới hạn bình thường và hematocrit không được quá 54%.
- Khi hematocrit > 54% thì cần cân nhắc giảm liều hoặc ngừng điều trị cho đến khi nồng độ hematocrit trở về bình thường.
- Ngừng thở khi ngủ
- Một số nghiên cứu cho kết quả điều trị bằng testosteron có thể làm phát triển hội chứng ngừng thở khi ngủ nhưng cho đến nay chưa có đủ bằng chứng để kết luận mối liên quan giữa liệu pháp bổ sung testosteron với hội chứng này.
- Tuy vậy, liệu pháp bổ sung testosteron chống chỉ định cho bệnh nhân ngừng thở khi ngủ nặng.
- Tăng lipid máu
- Mặc dù có những báo cáo về tác dụng không mong muốn của liệu pháp testosteron đối với chuyển hóa lipid nhưng các thử nghiệm lâm sàng lại cho những kết quả trái ngược.
- Theo trích dẫn từ Borst SE.: nghiên cứu của Bagatell & Bremner (1996), Von Eckardstein và cộng sự (1997) cho thấy dùng testosteron có thể làm giảm nồng độ HDL- cholesterol nhưng Wang và cộng sự (2000) lại nhận thấy rằng testosteron dạng gel (tương đương 5–10 mg một ngày) điều trị cho bệnh nhân rối loạn sinh dục trong 6 tháng không gây ra những thay đổi rõ rệt về nồng độ LDL- hay HDL-cholesterol. Whitsel và cộng sự (2001) thực hiện một phân tích gộp dựa vào 19 nghiên cứu cho kết quả là điều trị bằng testosteron có thể gây giảm nhẹ cả nồng độ HDL và LDL12 cholesterol.
- Hơn nữa, những lợi ích trên tim mạch của testosteron cũng được khẳng định trong nghiên cứu của Malkin và cộng sự (2004) khi thấy testosteron làm giảm nồng độ TNF-, interleukin- 1 và các cytokin gây viêm trong tuần hoàn, đây là những yếu tố bất lợi, thường tăng trong bệnh suy tim.
- Như vậy, mặc dù chưa có bằng chứng rõ rệt nhưng việc giám sát nồng độ HDL-cholesterol và các lipoprotein khác cũng cần đặt ra trong quá trình điều trị bằng testosteron.
- Thay đổi về tâm thần
- Những thay đổi về tâm thần bao gồm sự quá khích là một dấu hiệu được nhắc đến khi có sự lạm dụng hormon.
- Hành vi kích động, tự nói về bản thân cũng được đề cập đến trong một bài báo khi điều trị testosteron cho bệnh nhân rối loạn sinh dục trẻ tuổi, song kết quả này không lặp lại trong một vài nghiên cứu khác.
- Mặc dù hành vi quá khích không phải là vấn đề nổi trội của liệu pháp bổ sung hormon nhưng vẫn cần được kiểm soát trong khi điều trị.
dongyvugiaduong.com
#Ths_Bs_Vũ_Trí_Linh
#Nam_Khoa_Đông_Y
#Nam_Khoa_Dr_Linh
#Đông_Y_Vũ_Gia_Đường
